بحث آنزیم ها در زیست کنکور خیلی مهم و حیاتی است .
جمله ی بالا رو خیلی جدی بگیرید تا در کنکور داغ نکنید .
شما بسیار زیبا می توانید این بحث را برای کنکور به خاطر بسپارید .
چون هم در زندگی روزمره با آن ها درگیر می شوید و هم در کنکور . . .
واسه اینکه توی کنکور آنزیم ها حال ما رو نگیرن بریم به جنگشون . . .
اهمیت آنزیم ها :
1 . آنزیم ها مهمترین ابزارهای سلول هستند و مانند سایر پروتئین ها شکل سه بعدی ویژه ای دارند .
2 . واکنش دهنده های زیستی هستند و بسیاری( نه همه ) از واکنش های شیمیایی را که در سلول انجام می شوند ، عملی می کنند .
3 . بدون آنزیمها ، واکنشهای زیستی به اندازه ای آهسته صورت می گیرند که ادامه زندگی به این حالت ممکن نیست .
4 . آنزیم ها وظایفی را که بر عهده دارند با کارایی بالایی به انجام می رسانند .
5 . پراکسید هیدروژن (H2O2) یکی از محصولات جانبی است که در پراکسی زوم های سلولهای جگر ساخته می شود .
این ماده سمی است و باید فوراً تجزیه شود و توسط آنزیم کاتالاز داخل پراکسی زوم ( که توسط ریبوزومهای آزاد سیتوسل ساخته شده ) با سرعت 6 میلیون در دقیقه به آب و اکسیژن تجزیه می شود . ( دقت ریز کنکوری : این واکنش سنتز آبدهی نیست و حالت تجزیه دارد )
6 . پراکسی زوم در کنار شبکه ی آندوپلاسمی صاف قرار گرفته است .
7 . در هر سلول بدن ما هزاران نوع آنزیم وجود دارد ( حتی در پلاکت و گلبول قرمز )
در مورد محل ساخت آنزیم در کنکور سوالات زیادی مطرح شده است ، و هر لحظه طراح ممکن است به فکر طرح سوالی دیگر باشد .
محل ساخت و جنس آنزیم ها :
همه ی آنزیم ها درون سلول ساخته می شوند ولی همه پروتئینی نیستند ( توجه به قیدهای کنکور : اغلب پروتئینی هستند )
انواع آنزیم ها :
1 . برون سلولی :
بعضی از آنزیم ها بعد ساخته شدن به بیرون از سلول رانده می شوند و کار خود را خارج سلول انجام می دهند. به این آنزیم ها برون سلولی می گویند .
2 . درون سلولی :
سایر آنزیم ها (بسیاری) درون سلول فعالیت می کنند . به این آنزیمها درون سلولی می گویند .
نکته : همه ی آنزیم ها چه درون سلولی و چه برون سلولی ، در درون سلول ساخته می شوند .
نکته ی کنکوری : نقش آنزیم های درون سلولی ==>
1 . سرعت بخشیدن به بسیاری از واکنش های درون سلول ها
2 . تنظیم کار آنزیم های دیگر ( مثلاً تنظیم کار آنزیمهای گوارشی توسط RNA پلی مراز )
آنزیم مخصوص یک واکنش ( ؟ ) :
انجام هر واکنش را آنزیم ویژه ای تنظیم می کند .
دقت ( نکته ی کنکوری ترکیبی ) : آنزیم انیدرازکربنیک آنزیمی است که واکنش زیر را در هر دو جهت کاتالیز می کند ( آنزیم درون سلولی ) :
H2CO3 CO2 + H2O
نکته کنکوری : آنزیم ها انجام واکنش هایی را که لازم است صورت بگیرند ، در زمان مشخصی عملی می کنند .
نکته کنکوری : آنزیم به واکنش های درون سلولها سرعت می بخشند و یا آنها را به انجام می رسانند .
ویژگی مشترک آنزیم ها :
1 . بیشتر آنها پروتئینی هستند . البته امروزه چند آنزیم غیر پروتئینی نیز کشف شده اند ( بنابراین rRNA تنها آنزیم غیر پروتئینی نیست )
2 . عمل اختصاصی دارند ( در مورد پروتئین ها نیز این ویژگی را داریم ) هر کدام از آنها واکنش خاصی را ( در دو جهت مانند انیدراز کربنیک یا یک طرف مانند آنزیم ساخت دی ساکارید ) کاتالیز می کنند ( مثلاً لیپاز باعث تجزیه چربی و پروتئاز باعث تجزیه پروتئین ها می شود ) .
3 . سلول از هر کدام از آنها ، بارها استفاده می کند ، چون آنزیم ها در واکنش هایی که انجام می دهند تغییر نمی کنند .
* البته باید دقت کرد که بعد استفاده زیاد و مکرر از آنزیم شکل سه بعدی آن ونیز جایگاه فعال آن خراب می شوند و دیگر قابل استفاده نیست و از بین می رود .
البته مقدار ( تعداد ) آنزیم بعد تولید رو به کاهش می گذارد و برای انجام همیشگی واکنش خاص سلول باید دائماً آن را تولید کند .
4 . به تغییرات شدید ( نه کم ) دما حساسند . ( ویژگی مشترک آنزیم و پروتئین ) در گرمای زیاد شکل سه بعدی آنزیم تخریب شده و خواص خود را از دست می دهد . بسیاری از آنزیم های بدن ما در دمای بالای 45 درجه ی سانتیگراد غیر فعال می شوند . آنزیم های بدن ما در دمای 37 درجه ی سانتیگراد بهترین فعالیت را دارند .
5 . به تغییرات شدید PH محیط حساسند . ( ویژگی مشترک آنزیم و پروتئین )
* بسیاری از آنزیمهای بدن ما در PH خنثی (PH=7/4) فعالیت می کنند. محیط خنثی محیطی است که نه اسیدی باشد و نه قلیایی.
PH=7/4 خنثی ، 7/4<PH قلیایی ، 7/4>PH اسیدی
چند نکتهی کنکوری دیگر :
تغییرات شدید PH مانند تغییرات شدید دما شکل سه بعدی آنزیم را تغییر می دهد .
دو مورد فوق در واقع شکل جایگاه فعال آنزیم را تغییر می دهند و در نتیجه پیش ماده نمی تواند با آن جفت و جور شود .
روش عملکرد آنزیمی یکی از مهم ترین و سوال خیز ترین بحث ها در کنکور به شمار می رود .
آنزیم ها چگونه عمل می کند :
1 . بخشی از مولکول آنزیم قالبی است برای چسبیدن به بخشی از پیش ماده و فقط مخصوص همان قسمت از همان پیش ماده است و این دو از لحاظ شکل سه بعدی با هم جفت و جور هستند این قسمت از آنزیم جایگاه فعال نام دارد .
2 . پیش ماده با جایگاه فعال آنزیم جفت و جور می شود .
3 . واکنش انجام می گیرد .
4 . پیش ماده که اکنون فرآورده نام دارد ، جایگاه فعال را ترک می کند .
5 . مثال زیر نمونه ای از واکنش هیدرولیز می باشد ( مثلاً هیدرولیز مالتوز توسط آنزیم مالتاز ) از این رو آب مصرف و گلوکز و انرژی تولید می شود .