سلام دوستان کنکوری من
میکروسکوپ از مباحثی است که معمولاً در کنکور به طور ترکیبی و مفهومی از آن سوال طرح شده .
۱ – اهمیت استفاده از میکروسکوپ :
* بدون میکروسکوپ مشاهده اغلب سلول ها و همه ی اندامک های آنها ممکن نیست .
۲ – دو حالت زیر سلول هایی هستند که برای مشاهده نیاز به میکروسکوپ ندارند :
* برخی سلول ها مانند سلول تخم قورباغه و یا تخمک انسان بدون میکروسکوب قابل رویت است .
۳ – ذره بین :
الف ) برای مشاهده ی اشیای ریز ، یا جزئیات بیشتر یک شیء می توان از ذره بین استفاده کرد .
ب ) بزرگنمایی : میزان بزرگ کردن تصویر یک شیء را بزرگ نمایی می گویند .
ج ) بزرگنمایی ذره بین معمولی را به صورت ۱۰x نمایش می دهیم . یعنی تصویر شیء را ۱۰ برابر بزرگ نشان دهد .
۴ – میکروسکوپ نوری :
الف ) برای مشاهده اشیاء بسیار ریز که با ذره بین ( از هر نوعش ) دیده نمی شود ، از میکروسکوپ استفاده می کنیم .
ب ) برای بررسی سلول های زنده و مرده و برخی از اجزاء آنها از میکروسکوپ نوری استفاده می شود .
ج ) در میکروسکوپ نوری برای مشاهده ی اشیاء از نور استفاده می شود .
د ) بعد از استفاده از میکروسکوپ نوری مشخص شد که جانداران از سلول ساخته شده اند .
هـ ) بزرگنمایی میکروسکوپ نوری حدود ۱۰۰۰x است و تصویر شی را حداکثر می تواند ۱۰۰۰ برابر بزرگ نشان دهد .
و ) آنچه را که با میکروسکوپ بررسی می کنیم نمونه می گوید. ( مثلاً تریکودینا یا برشی از بافت جانوری و گیاهی)
ز ) عکسی که به وسیله میکروسکوپ از نمونه گرفته می شود، ریز نگار نام دارد.
۵ – عوامل مهم در استفاده از میکروسکوپ :
الف ) بزرگنمایی : توانایی بزرگ کردن یک جسم .
ب ) قدرت تفکیک : توانایی یک ابزار نوری در نشان دادن دوجسم به صورت مجزا از یکدیگر بیان می کند .
توانایی هر ابزار نوری به قدرت تفکیک آن بستگی دارد .
قدرت تفکیک میکروسکوب نوری µm ۰.۲ می باشد .
اگر فاصله دو نقطه کمتر از µm 0.2 باشد آن دو نقطه به صورت یک نقطه دیده می شود .
و اجسام کوچکتر از µm 0.2 با آن قابل رویت نیست .
هیچگاه نخواهیم توانست اجزاء درونی سلول باکتری را با میکروسکوپ نوری مشاهده کنیم .
مثلاً ریبوزوم قطعاً اندازش کمتر از µm 0.2 می باشد . ( اندازه ریبوزوم حدود ۲۰ نانومتر می باشد )
قدرت تفکیک قوی ترین میکروسکوب الکترونی nm 0.2 می باشد .
نکته : قدرت تفکیک یک اندازه گیری از واضح بودن تصویر است .
۶ – اجزاء قابل مشاهده با میکروسکوب نوری :
الف ) سلولهای گیاهی و جانوری
ب ) دستگاه گلژی
ج ) واکوئل مرکزی گیاهان
د ) هسته
هـ ) میتوکندری و کلروپلاست ( هم اندازه باکتری )
و ) باکتری ها ( نه ساختار دورنی) و . . .
۷ – محدویت های دید میکروسکوپ نوری :
ویروس ها و ریبوزوم ها ( چه درشت و چه کوچک ) و درشت مولکول هایی مانند DNA و پروتئین و اندامک هایی مانند پراکسی زوم ها و غیره با میکروسکوب نوری قابل رویت نیستند .
۸ – اجزاء و نحوه کار با میکروسکوب نوری :
الف ) اجزاء تشکیل دهنده :
عدسی چشمی
لوله == > کمک به تغییر فاصله نمونه و عدسی چشمی
پیچ های تنظیم کننده :
۱. پیچ بزرگ تنظیم کننده : تنظیم فاصله نمونه و عدسی شیئی
۲. پیچ کوچک تنظیم کننده : تنظیم وضوح تصویر
صفحه چرخان == > انتخاب نوع عدسی شیئی مورد استفاده
عدسی های شیئی == > تعداد آن متنوع است و دارای انواع بزرگنمایی می باشد
گیره( دو عدد ) == > ثابت نگه داشتن تیغه که نمونه روی آن قرار گرفته است که خود بر روی صفحه میکروسکوپ قرار می گیرد
دیافراگم == > تنظیم روشنایی میدان دید میکروسکوپ
آینه== > متمرکز کردن نور بر روی نمونه
چراغ ( منبع نور ) ( می تواند مربوط به میکروسکوپ نباشد )
۹ – نحوه کار ( آماده کردن نمونه ) :
برای آنکه اشیاء را در زیر میکروسکوپ ببینید ، باید ابتدا آن ها را روی تیغه ی شیشه ای مخصوص قرار دهید .
در مورد مشاهده پر ذکر شده که با قطره چکان یک قطره روغن سر یا روغن زیتون روی نمونه ریخته و سپس روی آنها را با تیغک شیشه ای بپوشانید .
بعد کل مجموعه را ( تیغه شیشه ای و نمونه ی روی آن و تیغک ) بر روی صفحه میکروسکوپ و بین دوگیره قرار دهید .
۱۰ – مراحل مشاهده :
الف ) روشن کردن میکروسکوپ
ب ) روشن کردن منبع نوری ( اگر منبع نوری داخل خود میکروسکوپ نباشد )
ج ) برخورد نوربه آینه
د ) عبور نور از دیافراگم
هـ ) عبور نور از تیغه شیشه ای
و ) عبور نور از عدسی شیئی
ز ) عبور نور از عدسی چشمی
ح ) برخورد نور با چشم
ط ) تحریک عصب بینایی ( بعد تحریک گیرنده های نوری )
ی ) تقویت اطلاعات حسی در تالاموس
ک ) تفسیر تصویر در لوب پس سری
ل ) مشاهده شیء بزرگ شده
( آخراش کمی ترکیبی و کنکوریه دوستان )
۱۱ – ارتباط نور ، کیفیت تصویر و دیافراگم :
در صورتی که نور ورودی به میکروسکوپ چندان زیاد نباشد ، تصویر بهتری بدست خواهد آمد ، و میزان نور ورودی نیز به وسیله دیافراگم تنظیم می شود .
۱۲ – نقش پیچ ها ی تنظیم کننده :
از پیچ بزرگ تنظیم کننده معمولاً در بزرگنمایی کم و پیچ کوچک برعکس در بزرگنمایی زیاد استفاده می شود .
پیچ بزرگ تنظیم کننده می تواند هم فاصله عدسی شیئی و هم عدسی چشمی را از نمونه تغییر دهد .
(( تنظیم دقیق تر و حساس تر مربوط به پیچ کوچک است ))
۱۳ – به چی میگن میدان دید :
اگر از طریق عدسی های چشمی به درون میکروسکوپ نگاه کنید ، دایره ای روشن یا خاکستری ( اگر نور کم باشد ) خواهید دید که میدان دید نامیده می شود .
۱۴ – فرمول بزرگنمایی : بزرگنمایی = بزرگنمایی عدسی شیئی × بزگنمایی عدسی چشمی
۱۵ – میکروسکوپ الکترونی :
الف ) در این میکروسکوپ به جای نور، از الکترون استفاده می شود .
ب ) قدرت تفکیک آن حدود nm 2/0 می باشد . ( قوی ترین ها )
ج ) بزرگنمایی میکروسکوپ الکترونی بر اساس مقایسه ی قدرت تفکیک حدوداً برابر است با ۱۰۰۰ برابر میکروسکوپ نوری
۱۶ – توانایی مشاهده میکروسکوپ الکترونی :
الف ) اندامک های سلولی ( همه اندامک ها )
ب ) اجزاء داخل باکتری
ج ) مولکول های بزرگی مانند DNA و پروتیئن ها و لیپید ها( البته مولکول های کوچک هم قابل بررسی هستند )
۱۷ – محدودیت های میکروسکوپ الکترونی :
الف ) با آن نمی توان اتم ها را مشاهده کرد
ب ) با استفاده از میکروسکوپ های الکترونی نگاره و گذاره سلول های زنده قابل بررسی نیستند
۱۸ – زیست شناسان از دو نوع میکروسکوب الکترونی بیش تر استفاده می کنند :
۱. الکترونی نگاره ۲. الکترونی گذاره
۷. بررسی دو نوع از میکروسکوپ های الکترونی :
الکترونی نگاره == > مشاهده سطح اجسام ( نمونه ) == > ایجاد تصویری سه بعدی از سطح نمونه
مثال :
مشاهده سطح غشا سلول
مشاهده شکل سه بعدی مژک ها و تاژک و پیلی و . . .
مشاهده سطح میتوکندری و کلروپلاست ( اگر نمونه این دو باشند نه سلول )
الکترونی گذاره == > مشاهده و بررسی ساختار دورنی سلول == > ایجاد تصویری دو بعدی از نمونه
مژک های نای خرگوش ( چپ = ا لکترونی گذاره و راست = الکترونی نگاره )
نکته : برای دیدن ساختار دقیق هر سلول ( یوکاریوتی و پروکاریوتی ) باید از میکروسکوپ الکترونی استفاده کنیم .
ترکیب نامه کنکوری ۲ : میکروسکوپ و ذره بین
* دقت بفرمائید که اعمال زنده در میکروسکوپ های الکترونی نگاره و گذاره قابل بررسی نیستند :
۱ ) بررسی تقسیم میتوز در تریکودینا
۲ ) حرکت مژک های لوله ی تنفسی
۳ ) فاگوسیتوز میکروب توسط ماکروفاژ و . . .
گامتوفیت های میکروسکوپی :
گامتوفیت بازدانگان ( کاج و سرو ) و نهاندانگان میکروسکوپی است .
۳)ویروس ها :
بیش تر ویروس ها فقط با میکروسکوپ الکترونی قابل بررسی هستند ( زیست پیش دانشگاهی ۲ )
قابل رویت شدن کروموزوم ها با میکروسکوپ نوری :
در طی پروفاز رشته های دراز و درهم تنیده ی کروماتینی و بتدریج کوتاه و ضخیم می شوند و کروموزوم ها که همانند سازی کرده اند قابل رویت می شوند .
میکروب :
میکروب موجود زنده ای است که با میکروسکوپ دیده می شود . ( چشم مسلح از نوع میکروسکوپ )
۲ – بزرگنمایی ها و قدرت تفکیک :
ذره بین == > به شکل ذره بین نگاه کنید :
میکروسکوپ ها == > الکترونی ≈ الکترون ≈ الکتو ن
۲ = two = تو nm 2 ( البته دقت کنید که ۲/۰) بزرگنمایی میکروسکوپ نوری هم که الکترونیه ۲
نقش پیچ تنظیم کننده == > واسه اینکه تصویر رو پرپیچ و خم نبینم و واضح ببینم ! و این واضح کردن بالعکس اسم پیچ ها می باشد .
پیچ بزرگ در بزرگنمایی کم و پیچ کوچک در بزرگنمایی زیاد
نقش دیافراگم : دیا فراگرام == > (دی) دید (فر) فروغ = روشنایی ( تنظیم روشنایی میدان دید )
اجزاء میکروسکوپ نوری از پایین به بالا == > آینه ای که تو دی گ ش چر ت زده لو چه!
آینه (دی)دیافراگم (گ) گیره (ش)عدسی شیئی (چر)صفحه چرخان (ت)پیچ تنظیم (لو)لوله (چ) چشمی ( عدسی)
دقت کنید که پیچ تنظیم کننده بزرگ بالا قرار گرفتند ( به حرف ب دقت بفرمایید)
مشاهده نمونه در میکروسکوب نوری == > نا دی نمونه شیئی در چشم دارد !
نور دیافراگم وآینه نمونه عدسی شیئی عدسی چشمی چشم
* میکروسکوپ الکترونی گذاره و نگاره :
* نگاره نگریستن به سطح سه بعدی ( به واج آرایی س دقت کنید )
* گذاره گذر و عبور به داخل سلول و دو بعدی( به واج آرایی د دقت کنید )
تست نامه کنکوری ۲ : خط به خط و مفهومی
۱ . چند مورد جمله ی زیر را بدرستی تکمیل می کند ؟
با استفاده از چشم غیر مسلح . . .
الف )مشاهده ی اغلب اندامک ها ممکن نیست
ب )تنها سلولی که قابل رویت است تخمک انسان است
ج )همه ی اشیاء بسیار ریز غیر قابل مشاهده اند
د )مشاهده ی تعداد کمی از سلولها امکان پذیر نیست
۱ )یک ۲ ) دو ۳ ) سه ۴ ) چهار
پاسخ == > بررسی گزینه ها :
الف ) همه ی اندامک ها
ب ) تخم قورباغه و. . . هم قابل مشاهده هستند
ج ) صحیح است ، چون برای مشاهده ی اشیای بسیار ریز از میکروسکوپ استفاده می شود
د ) به جای نیست باید هست قرار گیرد
پس گزینه ۱ صحیح است .
۲ . موردی که در جای خالی قرار می گیرد کدام ویژگی را دارد؟
نور == >. . . . . . ( 1 ) == > نمونه == > عدسی شیئی == > عدسی چشمی == > چشم
۱ ) می تواند روشنایی میدان دید را تغییر دهد
۲ ) بر روی مقدار نور عبوری از نمونه تاثیر ندارد
۳ ) نور قبل سایر قسمتها همواره اول به آن برخورد می کند
۴ ) در تعیین کیفیت تصویر نقش چندانی ندارد
پاسخ : بررسی گزینه ها == > ( تیغه ی شیشه ای را نادیده بگیرید )
دیافراگم بعد برخورد نور به آینه نور را دریافت می کند ، و بر کیفت تصویر + مقدار نور عبوری از نمونه و تغییر روشنایی میدان دید موثر است. . . نقطه چین نشان می دهد قسمت دیگری هم هست .
همچنین قسمتی که درست قبل نمونه وجود دارد دیافراگم است . پس گزینه ۱ صحیح است
۳ . کدام مورد درست است ؟
۱ ) در میکروسکوپ نوری پیچ بزرگ تنظیم کننده پایین تر از پیچ کوچک قرار گرفته است
۲ ) برای مشاهده ی ساختار دقیق هر سلول از میکروسکوپ نوری استفاده می شود
۳ ) در میکروسکوپ نوری قبل عبور نور از دیافراگم از تیغه ی شیشه ای عبور می کند
۴ ) با میکروسکوپ الکترونی نگاره و گذاره اتم های مژکهای تریکودینای مرده قابل بررسی نیستند
بررسی گزینه ها :
۱ ) نادرست است بزرگتر بالاتر است
۲ ) از میکروسکوپ الکترونی نه نوری
۳ )بعد عبور از دیافراگم
۴ ) اتم ها کلا قابل رویت نیستند
پس گزینه ۴ صحیح است
تست نامه ۲ : ترکیبی
۱ . جند مورد از جملات زیر همواره عبارت زیر را بدرستی کامل می کنند ؟
با استفاده از میکروسکوپ نوری . . .
الف ) هیچ درشت مولکولی قابل رویت نیست
ب ) اندامک تولید کننده ی پراکسید هیدروژن قابل رویت نیست
ج ) همه ی اجزای زنده ی سلول قابل بررسی هستند
د ) دانشمندان پی به وجود سلول بردند
۱ )یک ۲ ) دو ۳ ) سه ۴ ) چهار
پاسخ : گزینه ۳ صحیح می باشد .
مورد ج نادرست است . اجزای زنده قابل بررسی هستند ولی نه هر جزئی .
۲ . چند مورد جمله ی زیر را بدرستی کامل می کند ؟
با استفاده از میکروسکوپ الکترونی . . .
الف ) هیچگاه سلول زنده قابل بررسی نمی باشد
ب ) نگاره فتوسیستم ها قابل مشاهده نیستند
ج ) گذاره عبور شیره خام قابل بررسی است
د ) انتشار قابل بررسی نمی باشد
۱ )یک ۲ ) دو ۳ ) سه ۴ ) چهار
پاسخ : گزینه ۱ صحیح می باشد .
تنها مورد ج صحیح است .
با الکترونی نگاره و گذاره سلول های زنده قابل بررسی نیستند . نه هر میکروسکوپ الکترونی
توضیحات از دکتر الیاس فداکار
{jcomments on}
